Sjenica se nalazi na sjevero-istocnom dijelu Sandzaka. Prostire se na povrsini od 1059km2 na nadmorskoj visini 1000-1030m, u sjenickoj kotlini na desnoj strani rijeke Uvac i obalama rijecice Grabovice i predstavlja sjediste poznatog stocarskog kraja Pesterske visoravni. Prema poslijednjem popisu ima oko 35.000 stanovnika u 101 naselja. Nacionalno stanovnistvo cine Bosnjaci sa 84,9%, pa zatim Srbi i ostali. Granici se sa opstinama Novi Pazar, Tutin, Bijelo Polje, Prijepolje i Nova Varos. Centar opstine je Sjenica. Sjenica je sjediste po povrsini jedne od najvecih opstina u nasoj zemlji. Nalazi se na poprecnom putu Novi Pazar-Sjenica-Nova Varos koja spaja Ibarsku magistralu sa Zlatiborskom magistralom pa ima dobre saobracajne veze sa Novim Pazarom, Prijepoljem i Novom Varosi. Dobila je naziv po obilju trave- sijena, koja se u okolini Sjenice kosi i po tri puta godisnje. Sjenica znaci "Zemlja sijena". Od vecih privrednih organizacija tu su: Fabrika lasteksa, pozamaterije i zenske modne konfekcije "Vesna", Rudnik uglja "Stavalj", Poljoprivredno-sumarski kombinat "Pester" koji se bavi ratarskom i stocarskom proizvodnjom, otkupom poljoprivrednih proizvoda, domacom radinoscu a posjeduje za preradu mesa i sumski kompleks od 9.000 hektara suma. Citavo podrucije Sjenicko-Pesterske visoravni je planinskog karaktera.
Iako rijec visoravan asocira na odrjedjen pojam prostora sa izvesnom crtom monotonije, morfologija Sjenicko-pesterske visoravni sa svojim planinama i rijekama, vodopadima i slapovima, pecinama i jamama, klisurama i kanjonima, vrelama i ponornicama, vratacama, skrapama, uvalama, poljima, mocvarama i jezerima, sumama i pasnjacima predstavlja iznenadjenje ne samo za onoga ko se po prvi put upoznaje sa ovim krajem, vec i za dugogodisnje istrazivace, kojima svaki novi boravak na Pesteri donosi nova saznanja, uzbudjenja i emocije. U okolini Sjenice nalaze se planine: Jadovnik (1734m), Zlatar (1627m), Ozren (1680m), Giljeva (1617m), Zilidar (1616m), Javor (1520m) i Golija (1833m). Sjenica je staro naselje, prvi put se pominje 1253. godine kao mjesto na dubrovackom putu, gdje su pristajali i placali carinu dubrovacki trgovci. Vijekovima se u Sjenicu trgovalo stokom i stocnim proizvodima. U tursko doba Sjenica je bila dobro utvrdjena kasaba i znacajna trgovacka i karavanska stanica. Turci su, na uzvisenom dijelu bili podignuli utvrdjenje Grad koje je kasnije poruseno. U blizini utvrdjenja bila je carsija sa ducanima i kucama od brvana i dasaka. U 16. i 17. vijeku Sjenica se pominje kao stanica na trgovackom putu Dubrovnik-Novi Pazar. Zbog svog strateskog, vojnog i politickog znacaja u 19. vijeku Sjenica se od samog pocetka ovog vijeka smatra vaznom strategijskom tackom, pa su prema njoj bile usmjeravane vojne operacije i u Prvom Srpskom ustanku kojim je rukovodio Karadjordje. Po jednom zapisu iz 1809. godine "Karadjordje osvoji Sjenicu, porusi grad i izgna Turke". Karadjordje je potom obustavio ratovanje u Sandzaku i povukao se u Sumadiju. Nema podataka da li je bilo neke graditeljske aktivnosti posle razaranja Sjenice, ali je poznato da je 1821. obnovljena tvrdjava i opremljena sa sest topova. Uskoro je uslijedio novi talas nemira u ovom kraju, vazan za pokret otpora radikalnim reformama Sultana Mahmuta II (1809-1839). Ukidanje janicara i zavodjenje regularne vojske (nizama) izazvalo je otpore sirom carstva, sto je reflektovalo i na feudalce u Bosni i Albaniji. Pocev od 1831. godine kada su Bosnjaci predvodjeni Huseinom Kapetanom Gradascevicem (u narodu zvanim Zmaj od Bosne) krenuli u direktan okrsaj sa sultanovom vojskom na Kosovu, u narednim godinama sve do slamanja otpora 1850. godine od strane Omer-pase Latasa, bosnjacko pobunjenicko plemstvo je stajalo na putu Porti da sprovede zacrtane reforme. Sjenica je tada bila u sastavu Bosanskog pasaluka.
.Kroz Sjenicu je tada prolazio put koji je preko Nove Varosi i Priboja vezivao Bosanski pasaluk sa ostalim dijelovima Osmanskog Carstva. Ovim putem prosla je kroz Sjenicu bosnjacka vojska na celu sa Huseinom Kapetanom Gradascevicem, pozdravljena ispaljivanjem topovske salve iz topova sa tvrdjave, a na isti nacin pozdravljena je pobjeda ustanika na povratku. Za bosnjackom vojskom, koja nije znala pravilno da iskoristi pobjedu vec je doslo do rasula pri povratku prema Bosni, nastupala je sultanova vojska sa zadatkom da smiri Bosnu. Sjenicki kraj je tada stradao zbog svoje podrske ustanicima. Koliko je Sjenica postradala i osiromasila u svim tim ratnim pohodima govori opis Anri Bue-a iz 1836. godine, koji Sjenicu naziva selom od 150 kuca-brvnara, daskama pokrivenim. Ostalo je zabijelezeno da je stanovnistvo bilo vecinom muslimansko i da je ta mala Sjenica, sa obzirom da je bila na vaznom drumu imala postu. Za poredjenje o padu broja stanovnika treba navesti podatke putopisca Baron Bozura (kraj 18. vijeka) po kome varosica Sjenica, koju je branila cetvrtasta tvrdjava ima 3.000-4.000 stanovnika, i zapis Anri Pokolje (sam pocetak 19. vijeka) koji je u svom opisu naveo 700 kuca i cak 9 dzamija. Za vrijeme Balkanskih ratova, srpska vojska je okupirala Sjenicu 10. oktobra 1912. godine. A u toku Drugog svjetskog rata snage narodnooslobodilacke vojske Jugoslavije su usle u Sjenicu 8. januara 1945. godine.
|
Info Sajta
iz Sjenice
•