Opstina Berane
Opstina Berane zahvata juzni dio Sandzaka i centar je cijeline poznate pod nazivom Gornje Polimlje. Podrucije opstine se prostire na oko 717km2 na kome zivi oko 48.000 stanovnika, od kojih su Bosnjaci oko 46%. Granici se sa opstinama Plav, Rozaje, Tutin i Bijelo Polje. Grad Berane se nalazi u zelenoj dolini rijeke Lima, okruzen obroncima visokih sumovitih planina: Bjelasice, Cmijevice i Turijaka. To je grad sa sirokim ulicama, trgovima, parkovima. Grad je ziva raskrsnica magistralnih puteva. Berane takodje ima Jasikovac sa kojeg se pruza pogled na cijeli grad i njegovu okolinu. Berane su mladje gradsko naselje. Osnovali su ga Turci 1862. godine. Zbog polozaja Beranske kotline kao i zbog prirode koja je bogato obdarila ovo podrucije brojne kulture i osvajaci ostavili su svoje tragove tokom dugog historijskog razvoja.
Dolaskom rimljana u II vijeku stare ere pocinje proces izgradnje puteva, otvaranje rudnika i podizanje vojnih utvrdjenja oko kojih su se razvijali prvi zanatski, trgovacki i stambeni objekti. Krajem XIV i pocetkom XV vijeka pocinje petovijekovni period turske vladavine. U tom periodu se moze govoriti o Beranama kao gradskom naselju. Naime, 1862. godine Turci su osnovali vojno utvrdjenje sa namerom da izraste u privredno i politicko srediste sire okoline. Do 1879. godine, kada je granica izmedju Turske i Crne Gore, grad se razvijao kao logor, uglavnom na desnoj obali Lima u podnozju brda Jasikovac, a kasnije pocinje izgradnja i na lijevoj obali. Uz vojnu i upravo-politicku funkciju sve se vise razvija trgovacka, zanatska, a onda kulturna, prosvetna i zdravstvena delatnost. Racuna se da je Berane 1867. godine imalo oko 110 kuca sa oko 400 stanovnika, a 1909. je izraslo u naselje sa 500 kuca.
Berane je dobilo naziv po Beran-Selu u neposrednoj blizini varosi, sa kojim danas cini jedinstvenu cijelinu. U medjuratnom periodu, posle okupiranja 1912. godine. dolazi do velikog napredka. Izuzetna paznja se poklanja opismenjavanju stanovnistva kroz osnovne skole po selima, gimnazije (1913.) i uciteljske skole u Beranama, a onda i drugih institucija (narodne citaonice, biblioteke, bioskopa i dr.)
Pored toga, gradjene su i prve drumske saobracajnice sa makadamskom podlogom, kojima je regija otvorena prema Bijelom Polje, Peci i Podgorici. Poratni period karakterise se znacajnim ostvarenjima u svim domenima drustveno-ekonomskog i kulturnog razvoja. 21. jula 1949. godine, grad dobija novi naziv - Ivangrad, koji je bio u upotrebi do marta 1992. godine, kada mu je vraceno staro ime. U toku intezivnih promena Berane je izraslo u moderan grad. Sacuvani su brojni urbani i arhitektonski detalji, a novi se jos uvijek stvaraju vodeci grad u moderan zivot. Specificnost reljefne makrostrukture ovog podrucija ogleda se u tome sto se od centralnog dijela prostora (dolina Lima) izdizu dva relativno simetricna, ali u fizicko-geografskom i razvojno-funkcionalnom pogledu razlicita planinska krila - visokoplaninsko krilo koga cine Bjelasica, Komovi i Zeletin, na zapadnoj, te srednjevisoko planinsko krilo predstavljeno Mokrom planinom, Cmiljevicom, Turijakom i drugim manjim planinama na istocnoj strani. Raznovrsna makro struktura reljefa ogleda se u njegovoj izrazenoj vertikalnoj disekciji koja se krece u rasponu od 630 m nadmorske visine (grad) do 2461 m (Kom vasojevicki). Pored Koma vasojevickog dominantne pozicije u morfoloskoj strukturi ovog podrucija prpadaju i planinskim vrhovima: Crna glava (2139 m), Zekova glava (2117 m), Strmi pad (2050 m), Planinica (2110 m), Sjekirica (2005 m), Mokra planina (1932 m), Cmiljevica (1962 m) i dr. Specificne oblike u reljefu ovog podrucija cine i: Tivranska i Suceska klisura koje odredjuju kompozitni karakter doline Lima, klisura Kaludre, klisura Popce iznad Petnice, Zdravac na Bistrici i dr. Brojne rijecne doline, medju kojima se posebno istice kompozitna dolina Lima, imaju presudan znacaj kako za eksternu dostupnost ovog podrucija, tako za njegovu internu saobracajnu povezanost i komunikativnost. Disperzno razmestene i duboko usecene u planinske masive, rijecne doline omogucavaju izgradnju puteva i do najudaljenijih dijelova teritorije. Posebno se istice njihova pogodnost za razvoj poljoprivrede i formiranje naselja.
Najvise je zastupljena dolina Lima kao i srednji i donji dijelovi njegovih pritoka (Pisevska, Sekularska, Trebacka, Kaludarska, Dapsicka i Ljesnicka rijeka, Zlorecica, Krastica, Trepcanska rijeka, Bistrica i dr.) gdje zemljiste omogucava uzgoj raznih kultura veoma znacajnih za ishranu lokalnog stanovnistva. U posleratnom periodu, na osnovu politike regionalnog razvoja, odvijao se proces drustveno-ekonomskog razvoja podrucija Berana podizanjem industrijskih kapaciteta, rudnika, puteva, ugostiteljskih i turistickih objekata, zdravstvenih institucija i dr. To je dovelo do povecanja broja zaposlenih i promene socijalne strukture stanovnistva. Privredna aktivnost bila je u stalnom usponu sve do 1987. godine, zbog podizanja jednog broja krupnih indutrijskih i drugih objekata. Pored toga, broj zaposlenih povecan je sa 5041 lice u 1961. godini na 9317 u 1987. godini ili za 85%. U periodu posle 1987. smanjuje se privredna aktivnost u Beranama zbog brojnih teskoca sa kojima se opstina suocila, sto je dovelo do bitnog opadanja privredne aktivnosti i obustavljanja rada nekih preduzeca. Ovakva kretanja su uslovila da opstina Berane promijeni status u pogledu privredne razvijenosti i svrsta se u najmanje razvijene opstine u periodu posle 1995. godine. Zbog obustava rada nekih krupnih preduzeca, i drugih manjih pogona, broj zaposlenih se od 1987-1993. godine smanjio za 3824 lica, ili za 41% u odnosu na 1987. godinu. Zbog propadanja drustvenog sektora doslo je do krupnih promena u transformaciji privrede. Drustveni sektor sve manje ima udjela u privredi ovog kraja, dok nasuprot tome dolazi do naglog razvoja privatnih preduzetnistva. Ovaj proces posebno je ubrzan u 1992. i narednim godinama. Berane se polako "dize na noge" i pretvara se u sve moderniji grad.
|